"Það er vandi að lifa en ég er sátt"
Jenna Jensdóttir rithöfundur frá Læk í Dýrafirði hefur auðgað líf íslenskra barna með bókum sínum. Þar ber sögurnar um Öddu hæst. Hátíðardagskrá til heiðurs Jennu verður á sunnudaginn í Félagsheimili Seltjarnarness. Jenna er 97 ára og hefur enn miklu að miðla.
Jenna Jensdóttir situr á stól milli tveggja glugga í herbergi sínu á Hrafnistu í Reykjavík. Æðruleysi, viska og góðmennska skín úr svipnum. „Ég veiktist og lenti á spítala og ákvað þar að fara ekki heim aftur. Ég elska samt húsið mitt á Seltjarnarnesinu, þaðan sé ég himin, haf og land – en ég elska líka fólkið mitt og vil ekki að það hafi stöðugar áhyggjur af mér einni heima. Það er vandi að lifa en ég er sátt. Mér var ungri kennt samhengið milli orsaka og afleiðinga svo ég hugsaði, ég flyt bara í einhverja litla kompu, hef ekkert með mér og loka fortíðinni. Tók bara með mér tölvuna og örfáar myndir sem ég hef fengið á vegferð minni,“ segir hún og bendir meðal annars á teikningu af eiginmanni sínum, Hreiðari Stefánssyni, sem nú er látinn fyrir 20 árum. Líka myndir eftir grænlenska listamanninn Hans Lynge. „Hér fæ ég að borða en ég væri andlega hungruð ef vinir mínir kæmu ekki til mín.“
Nú kemur starfstúlka á Hrafnistu inn og býður Jennu bólusetningu gegn inflúensu, því hafnar hún kurteislega. „Ég hef aldrei viljað láta sprauta mig, ekki einu sinni þegar ég fór til Kína og ég var eina manneskjan sem veiktist aldrei.“
Adda er sönn
Herbergið hennar Jennu er langt frá því að vera lítil kompa. Það er vistlegt og í einu horninu er tölvan sem hún segist enn skrifa á daglega. Eftir hana og mann hennar Hreiðar liggja 27 bækur. Þar ber Öddubækurnar hæst og þær eru eftir Jennu. Spurð hvort um brot úr sjálfsævisögu sé að ræða svarar Jenna stutt og laggott. „Adda er sönn. Ég þekkti fólk sem tók að sér vegalaust barn, litla stúlku og umvafði hana. Þá sannfærðist ég um að það eru ekki endilega blóðbönd sem skipta öllu máli, heldur ástúð og kærleikur.“
Jenna og Hreiðar ráku smábarnaskóla á Akureyri í 21 ár og eftir það kenndu þau lengi við Langholtsskóla. Jenna kveðst aðallega hafa kennt unglingum þar. En af hverju hefur hún ekki skrifað ævisögu sína? „Það er ekkert um að skrifa. En þegar ég hugsa um lífshlaupið finnst mér ég hafa verið trú sjálfri mér. Ég er komin af góðu fólki vestur á fjörðum, fæddist í kofaskrifli og er tvíburi. Ása, systir mín, fæddist sólarhring og sjö klukkutímum á undan mér. Móðir mín kvaldist og sköllóttur læknir beið í 31 klukkustund eftir að meira kæmi. Þá dró hann út vesælan líkama með töngum, hálfdauðan, setti hann ofan í bala og togaði hann og teygði. Hvernig þetta gat gerst er stöðugt spurningamerki.“
Jenna talar um hinn mikla eilífa anda en kveðst hafa dálítið horn í síðu presta. „Þeir taka próf upp á að segja manni hvert maður fari. Og þeir búa til himnaríki og helvíti og maður fer að raða hegðun sinni á báða staðina,“ segir hún og viðurkennir að hún beri smá sár á hjartanu enn af því hún hafi ekki fengið að fermast með jafnöldrum sínum, því hún hafi þótt of ódæl. „Það fréttist um alla sveitina að presturinn ætlaði ekki að ferma þennan stelpugarm sem stóð uppi í hárinu á öllum – en fór þó á sjóinn tíu ára til að fiska. Hann ætlaði ekki að ferma hana með hinum. Hún þyrfti að þroskast meira. Þá hætti ég að biðja Guð því mér fannst hann ekki rækta mig á nokkurn einasta hátt. Ég var látin bíða í heilt ár og hafði ekkert batnað. Ása, systir mín, ákvað að bíða líka, mér til sálubótar.
Ég var einu sinni spurð hvernig stæði á því að systir mín væri svona góð og kærleiksrík og ég svona óþekk. Þá sagði ég: „Það er af því hún Ása systir mín finnur öðruvísi til en ég.“ Þetta skrifaði amma mín niður. En ég gat verið góð í mér líka og fannst yndislegt ef ég gat lífgað eitthvað, jafnvel þó það væru bara maðkar. Þá brosti ég. Ég var svolítið öðruvísi en hinir krakkarnir. Það var eitt sinn útskýrt fyrir mér með líkingu við tvíbökur í poka, tvíbökurnar koma fyrst úr pokanum, þá er mylsnan eftir – það er ég.“
Þar með var ég komin á blað
Jenna kynntist sorginni á unglingsárum þegar móðir hennar lést úr krabbameini frá sjö börnum. „Ég horfði á mömmu deyja, hún var að vagga yngstu systur minni. Nokkru seinna fór ég út í heiminn.“ En hvenær byrjaði hún að skrifa? „Það var stuttu eftir að mamma dó. Ég sendi sögu í samkeppni hjá Útvarpinu og hreppti fyrstu verðlaun, 25 krónur. Þar með var ég komin á blað. Þá rigndi upp í nefið á mér.“
Jenna segir sjónina hafa verið að smádaprast og hún hafi nánast verið orðin blind en hún hafi nuddað augun mikið að hætti Kínverja og alltaf hafi komið slím. „Ég bað líka föður og vin alls sem er að ég fengi að sjá. Fyrir viku síðan var ég að nudda augun og hugsa – ekki er nú mikil bænheyrsla í gangi hér – þá gerðist eitthvað – ég grét í heilan dag, tárin runnu stöðugt, en allt í einu sá ég í kringum mig. Synir mínir sem eru báðir læknar, þeir skilja þetta ekki en einhver er þarna úti, bak við móðuna miklu.“
Á borði hjá Jennu liggur Indíáninn, bók Jóns Gnarr, árituð með fallegum hætti. Jón er meðal þeirra sem taka þátt í hátíðardagskránni á sunnudaginn, ásamt Styrmi Gunnarssyni, Katrínu Jakobsdóttur, Ásgerði Halldórsdóttur, Þorgrími Þráinssyni og Agli Eðvarðssyni. Tónlistaratriði eru í höndum Sigríðar Thorlacius og Hjartar Ingva Jóhannssonar. Sjálf ætlar Jenna að leggja orð í belg. Hún er rík af heilræðum og endar viðtalið á einu slíku. „Þegar maður horfir í saklaus barnsaugu segja þau: hér erum við. Við sem eldri erum verðum að vanda líf okkar til að særa ekki þessar litlu sálir. Svo einfalt er það.“
Menningarhátíð Seltjarnarness hefst í dag, 15. október.
Kl. 17 Í Galleríi Gróttu: Setning og sýningin taktur í 100 ár opnuð. Kl. 20 Í Nesi: Landbrot, Helgi Hrafn Jónsson bæjarlistamaður spinnur saman ólíka þræði listforma. Kl. 20 Í Nesstofu: Sýning á ljósmyndum Mary ellen Mark.
Föstudagur 16. október
Kl. 11 Í Seltjarnarneskirkju: bach fyrir börnin. Kl. 15 Á bókasafninu: Hvað er að virka – umræður um unglingabækur. Kl. 17 Á eiðistorgi: Lúðrasveit tónó ásamt sólóistum. Kl. 18 Á eiðistorgi: Pop Quiz.
Laugardagur 17. október
Kl. 9 Við Systrasamlagið: Morgunhugleiðsla og orkuskot. Kl. 9.30 Við sundlaugina: Neshreysti. Kl. 10.30 Á eiðistorgi: Morgunverðarboð fyrir bæjarbúa. Kl. 12 Á bókasafninu: Músin Marta. Kl. 16 Á Valhúsahæð, Seltjarnarneskirkja: tónlistarhátíð Nesbúa. Kl. 21 Í félagsheimilinu: tónleikar með tinu Dickow og Helga Hrafni Jónssyni – uppselt.
Sunnudagur 18. október
Kl. 10 Í kirkjunni: Fræðslumorgunn. Lífið í Hrólfsskála – Frá íslenskri ættarhefð til tóna bachs. KL. 11 Í kirkjunni: Guðsþjónusta. Kl. 12 Í kirkjunni: Sýningin Sat ég og saumaði (heimasaumaðir dúkar af heimilum á Nesinu) – Flóamarkaður. Kl. 14 Í Félagsheimilinu: Heiðursdagskrá um Jennu Jensdóttur rithöfund. Kl. 18 Í kirkjunni: Friðrik karlsson og Nýjaland. Kl. 21 Í félagsheimilinu: Aukatónleikar með tinu Dickow og Helga Hrafni.
Fréttablaðið fimmtudagurinn 15. október 2015.
