Halaveðrið 1925
Þann 7. febrúar sl. voru liðin 90 ár frá því að Halaveðrið alræmda skall á, eitt versta og mannskæðasta óveður sem gengið hefur yfir landið í manna minnum. Verst var veðrið á Halamiðum úti fyrir Vestfjörðum og hefur jafnan verið talað um Halaveðrið æ síðan. Þrjú skip fórust í þessu óveðri, togararnir Leifur heppni frá Reykjavík og Fieldmarshal Robertson, gerður út afHellyersbræðrum frá Hafnarfirði, fórust á Halamiðum og mótorbáturinn Sólveig, sem reri frá Sandgerði strandaði á Stafnesskerjum og fórst þar með allri áhöfn. Með þessum 3 skipum fórust alls 68 manns.
Aðfaranótt 8. febrúar árið 1925 skall á fárviðri og stórhríð úr norðaustri, með mikilli ísingu, og náði veðrið þvert yfir landið vestanvert. Á Halamiðum voru þá margir togarar að veiðum. Togarinn Egill Skallagrímsson var mjög hætt kominn, hann fékk á sig brotsjó og lagðist á hliðina. Í næstum tvo sólarhringa var unnið að þvi að reyna að rétta skipið við, en bæði kol og salt höfðu kastast út i aðra hliðina þegar brotsjórinn skall á skipinu þannig að skipið rétti sig ekki aftur. Þegar búið var að moka nokkru magni til komu fleiri brotsjóir og lögðu skipið aftur á sömu hlið. Í 36 klst. var unnið að því að rétta skipið, auk þess sem stöðugt varð að dæla sjó úr skipinu, þar sem sjór rann inn um brúargluggana og jafnvel inn um skorstein skipsins, svo mikil var slagsíðan. Á öðrum og þriðja degi tóku togararir að tínast í höfn, klakabrynjaðir, allir meira og minna laskaðir, margir höfðiu misst lífbáta, og loftnetsstangir þannig að þeir gátu ekkert gert vart við sig. Margir voru þeir mjög hætt komnir í óveðrinu. Ekkert spurðist til tveggja togara, Leifs Heppna og Fieldmarshal Roberts, og engin neyðarskeyti heyrðust frá þeim. Lengi héldu menn í vonina um að þeir hefðu komist í var, en þær vonir dvínuðu fljótt.
Þann 14. febrúar lögðu 15 togarar og varðskipið Fylla af stað til leitar frá Reykjavík, og gerð var umfangsmikil leit að togurunum næstu daga. Leitað var á 60 þúsund fermílna svæði út af Vestfjörðum og suður fyrir Reykjanes, en án árangurs og.
Lengi höfðu menn haldið að togurunum, þessum stóru skipum, væri engin hætta búin og þau hreinlega gætu ekki sokkið úti á rúmsjó, þessi skip gætu þolað hvaða veður sem var, en þessi atburður breytti skoðun manna á því. Upp frá þessu varð algengara að ef veður var slæmt þá leituðu togararnir frekar vars en að vera berskjaldaðir úti á rúmsjó.
Minningarathöfn um sjómennina 68 sem fórust, var haldin í Reykjavík þann 10. mars 1925. Dagblað sem gefiið var út í Reykjavík þá, var helgað minningarathöfninni þann daginn.
Þar sagði m.a:
„Öll vinna og öll umferð á sjó og landi á að stöðvast kl. 2 stundvíslega og fullkomin kyrð að haldast í 5 minútur. Sérhver maður á að staðnæmast þar sem hann er þá, og allar samræður eiga að falla niður bæði úti og inni um allan bæ. Sérstaklega má ekki heyrast véla og vagnaskrölt, eða hljóðfærasláttur af neinu tagi. Hver minsti hávaði sem er, trullar þá samstilling sem hugir manna eiga að ná á þessari alvörustund. Minningarguðsþjónustur verða síðan haldnar bæði í Dómkirkjunni og Fríkirkjunni kl. 3 og verður reynt, eftir mætti, að sjá svo um, að ástvinir hinna látnu komist þar að á undan öðrum. Í Dómkirkjunni talar sira Bjarni Jónsson og í Fríkirkjunni síra Árni Sigurðsson. Að sjálfsögðu eiga allar skemtanir, hverju nafni sem nefnast, að falla niður í dag og ennfremur ætti öll veitingahús að vera lokuð og aðrir samkomustaðir. Á Alþingi verða engir fundir í dag, en forseti sameinaðs þings og formenn sjávarútvegsnefnda beggja deilda taka þátt í sorgarathöfninni í Dómkirkjunni.“
http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4968064
Byggðasafn Vestfjarða
Björn Baldursson
