Ársrit Sögufélags Ísfirðinga 2014 - 2015
Ársrit Sögufélags Ísfirðinga fyrir 54. og 55. árganga er nýlega komið út. Ritstjórar eru Jón Þ. Þór og Veturliði Óskarsson. Ritið er 224 blaðsíður að stærð með margvíslegu efni. Vegna skorts á efni var ákveðið að ritið fyrir 2014 yrði sameinað næsta ári 2015.
Í aðfararorðum ritsins segja ritstjórarnir að héraðssögurit á borð við Ársritið eigi í vök að verjast. Föstum áskrifendum þyrfti að fjölga og það myndi auðvelda útgáfu ritsins ef framboð á efni til birtingar yrði meira. Hefur verið afráðið að útvíkka ritið lítið eitt og birta auk hefðbundins vestfirsks efnis greinar sem ekki snerta vestfirska sögu nema óbeint.
Í ritinu eru meðal efnis tvær greinar sem snerta pólitísk átök á fjórða áratug síðustu aldar og tvær styttri sem fjalla um baráttukonur á fyrstu áratugum sömu aldar.
Sigurður Pétursson, sagnfræðingur skrifar um Þóru J. Einarsson og Verkakvennafélag Ísafjarðar. Félagið var stofnað 1917 og Þóra var kosinn formaður þess. Á þeim árum voru verkakonur fjölmenn stétt á Ísafirði. Fiskreitirnir voru helstu vinnustaðir kvenna. Þóra J. Einarsson lauk hjúkrunanámi, fyrst íslenskra kvenna, í Skotlandi og flutti til Ísafjarðar 1911 og tók að sér forstöðu sjúkrahússins í Mánagötu. Þóra sagði starfinu lausu 1917 og stundaði verslunar- og veitingastörf. Rak hún í mörg ár Café Ísafjörður að Silfurgötu 3. Fleiri dæmi eru um það að forystumenn verkalýðsfélaga voru sóttir út fyrir starfsgreinina. Voru þeir þá ekki háðir atvinnurekendum um lífsafkomu sína.
Björgvin Bjarnason, kennari og safnfræðingur skrifar ítarlega grein um baráttu kommúnista á Ísafirði 1930 – 1935. Alþýðuflokkurinn hafði haft hreinan meirihluta í bæjarstjórn Ísafjarðar frá 1920. Kommúnistaflokkur Íslands er stofnaður 1930 og deild úr flokknum á Ísafirði sama ár. Hörð átök urðu á Ísafirði milli þesara fylkinga og í bæjarstjórnarkosningunum 1934 fá kommúnistar bæjarfulltrúa kjörinn og fella meirihluta Alþýðuflokksins. Í grein Björgvins kemur fram að á Ísafirði hefði kommúnistadeildin fallið helst að sjónarmiðum þeirra sem vildu byggja upp stjórnmálahreyfingu í nánu samráði við Komintern. Rakið er hvernig starfið var skipulagt og við hverja ísfirskir kommúnistar áttu helst í baráttu við eftir formlega stofnun flokksins og hvernig sú barátta gekk. Ekki tókst að mynda meirihluta í bæjarstjórninni eftir kosningasigurinn þar sem kröfur kommúnista til samstarfs við Alþýðuflokkinn voru óaðgengilegar. Kosið var aftur ári seinna og þá endurheimti Alþýðuflokkurinn meirihluta sinn og Kommúnistar misstu sinn bæjarfulltrúa og mjög dró úr starfsemi félagsins á Ísafirði eftir það. Fram kemur í greininni að margar samverkandi þættir hafi valdið því, óbilgirni alþýðuflokksmanna gagnvart kommúnistum sem kom fram innan verkalýðsfélags, bæjarstjórnar og samvinnufélaga og einnig vegna þess að ungt fólk leitaði burt frá Ísafirði til náms og starfa.
Guðfinna M. Hreiðarsdóttir , sagnfræðingur skrifar um Andreu Friðriku Guðmundsdóttur, saumakonu. Andrea varð fyrst kvenna til þess að kjósa við bæjarstjórnarkosningar þegar hún greiddi atkvæði þann 2. janúar 1884. Höfðu ekkjur og aðrar ógiftar konur , sem stóðu fyrir búi eða „á einhvern hátt eiga með sig sjálfar“ fengið kosningarrétt árið 1882. Kjörgengi fengu þær ekki fyrr en 1902 og giftar konur fengu ekki kosningarétt til sveitarstjórna fyrr en 1907. Rekur Guðfinna lífshlaup Andreu í greininni.
Jóhanna G. Kristjánsdóttir, kennari á Flateyri skrifar í tilefni þess að 2015 voru 100 ár liðin frá því að konur fengu almennt kosningarétt, um húsmóðurina Maríu Júlíönu Össurardóttur og gerir grein fyrir stöðu og starfsvettvangi húsmóður á 19. öldinni og um aldamótin 1900. Fram kemur hjá Jó- hönnu að „eitt gleðilegasta dæmið um breytingar á stöðu kvenna á liðinni öld kemur fram í gjörbreyttri menntunarstöðu. Ábendingar og kröfur um réttlætismál leiða sem betur fer stundum til lagabreytinga. Breytt lagaumhverfi og réttarbætur styrkja grunninn og hafa áhrif á viðhorf og gildismat. Þetta samspil hlýtur að lokum að leiða til sama réttar í fullu og öllu og til sambærilegrar stöðu karla og kvenna – í lagalegu tilliti, í hússtjórn og heimilishaldi, eða yfirleitt í öllum samskiptum.“
Að ársritinu stendur Sögufélag Ísfirðinga. Stjórn þess er þannig skipuð að Guðfinna M. Hreiðarsdóttir er formaður, Sigurður Pétursson ritari, Magni Örvar Guðmundsson gjaldkerfi og meðstjórnendur eru Geir Guð-mundsson og Valdimar H. Gíslason.
